Malarstwo jaskiniowe
5 przykładów sztuki prehistorycznej
Cykl: Królestwo wyobraźni
Panuje przekonanie, że nasi prehistoryczni przodkowie byli ograniczeni. Tak postulują przede wszystkim ci, dla których rozwój społeczeństw jest linearny, czyli od małpy do człowieka rozumnego.
Kto w takim razie zostawił po sobie megalityczne budowle, które przetrwały do naszych czasów, rzeźby, ozdoby i malarstwo jaskiniowe? Zagadki z przeszłości są zadziwiające, a przez niektórych odrzucane, bo nie pasują do ustalonego schematu.
Zapraszam Cię, drogi czytelniku i kolekcjonerze, do wspólnej podróży, która przerzuci Cię ze strumienia egoistycznej ewolucji do porywistego potoku kultury i dorobku ludzkiej wyobraźni.
Zagadkowe okruchy naszej historii
Sezon zbiorów gąbek morskich właśnie się skończył. Jest rok 1900 i w drodze powrotnej statek z ekipą płetwonurków dopada sztorm. Błądzą po wzburzonym Morzu Śródziemnym, aż trafiają na małą wyspę. Jest niewielka, ma tylko 3 km szerokości, za to w starożytności była bazą dla piratów z Cylicji.
Niedaleko wyspy odkrywają pozostałości zatopionego statku, wśród których jest znalezisko nazwane później „mechanizmem z Antykithiry”.
Dziś wiemy, że jest to niezwykłe urządzenie techniczne do przeprowadzania obliczeń astronomicznych, a kunszt wykonania świadczy o tworzeniu zaawansowanej mechaniki precyzyjnej sprzed 2000 lat. Artefakt pochodzi z odległej przeszłości i w teorii nie powinien istnieć, bo nie pasuje do swoich czasów.
Co widzisz, kiedy słyszysz nazwę Nazca? Przed oczami pojawiają się geometryczne kształty i olbrzymie geoglify, które rozciągają się na najbardziej znanym na świecie płaskowyżu w Peru. Można je oglądać tylko z lotu ptaka. Jednak trwające badania nie przybliżają historii ich powstania.
Jakie jest ich przeznaczenie? Rysunki z Nazca są jedną z największych tajemnic na naszej planecie.
Pasjonat archeologii, Heinrich Schliemann, został wyśmiany po tym, jak ogłosił, że wyrusza na poszukiwanie Troi. Przecież to mit! I historycy pukali się w głowę.
Jednak Heinrich zakładał, że nie wszystko opisane w „Iliadzie” przez Homera jest zmyślone. Według wskazówek zawartych w epopei wybrał się w 1870 roku w podróż do Azji Mniejszej, gdzie niedaleko rzeki Skamander odkrył ruiny dawnych miast i szczątki homeryckiej Troi.
Powyższe przykłady to tylko zagadkowe okruchy, ale pokazują, że cywilizacje, które były przed nami na Ziemi, miały swoją własną drogę rozwoju i opierały się o swoją własną wiedzę. Zniknęły, podobnie jak zniknie nasza, gdyż wszyscy podlegamy temu samemu cyklowi.
Nowe odkrycia poszerzają horyzont wiedzy i stawiają pod znakiem zapytania utrzymujące się przez dekady twierdzenia o rzeczywistości. Ile zagadek wciąż ukrywa się przed archeologami i pasjonatami, być może czas pokaże, ale już wiemy, że kiedyś istniały cywilizacje wysoko rozwinięte.
Żywa tajemnica wokół nas
Władza i nauka wyznaczają granice ludzkiej wyobraźni, narzucają ograniczenia, a postęp i samodoskonalenie oddalają nas od prawdy. Można odnieść wrażenie, że współczesna edukacja jest bardziej kontrowersyjna, aniżeli znalezione artefakty.
System wartości początku XXI wieku sprawia wrażenie szalonego spektaklu nieustających zmian i innowacji, a kiedy przychodzi czas na refleksję, pragniemy duchowych aspiracji — czujemy tęsknotę do czegoś, co jest większe od nas samych.
Jeśli zastanowimy się nad tym, co tracimy, zauważymy, że jesteśmy niedostosowani i zniewoleni przez zerwany sojusz ze źródłem duchowego wymiaru natury. Tłumimy swoją ciekawość i fascynację, i odcinamy się od zasobów emocji, płynących z wszelkich form życia na Ziemi.
Natura jest żywą tajemnicą jak nasza świadomość. I od nas zależy, czy chcemy poznawać ducha żywego świata i nieznane wymiary naszego istnienia, czy będziemy żyć w kleszczach samoograniczającej się kultury materialistycznej i poczekamy, aż postępująca dewastacja planety uniemożliwi nam poszukiwania.
Wciąż nie wszystko stracone, drogi czytelniku i kolekcjonerze. Egoizm możesz rozpuścić w sztuce, bo wyobraźnia to wolność i mamy unikalną zdolność do autorefleksji.
Co nam zostawili prehistoryczni artyści?
Błędem jest przypuszczać i automatycznie zakładać, że nasi przodkowie byli tak prymitywni, że poprzez malarstwo jaskiniowe starali się wyrażać tylko codzienne życie i sposób, w jaki widzą otaczający ich świat.
Jak myślisz, drogi czytelniku i kolekcjonerze, czy sztukę prehistoryczną należy odbierać i rozumieć dosłownie? Spójrzmy na to z innej strony. Czy osoba z przyszłości, kiedy zobaczy obrazy Picassa, pomyśli, że tak postrzegaliśmy siebie, bo sztuka odzwierciedla rzeczywistość? Brzmi niedorzecznie.
Klasyfikujemy ich dzieła wg naszej wiedzy, a dla nich mogła oznaczać coś zupełnie innego. Malowali obrazy zainspirowane snami? Dzielili się przeżyciami po zażyciu wywaru z roślin, który zabierał świadomość na nieznane tripy? Mogli interpretować, używać metafory albo stosować symbolikę.
Wyobraźnia nie dawała im spokoju i pragnęli dzielić się wizjami.
Zobacz, jak wygląda sztuka artystów z prehistorii.
Przykłady sztuki prehistorycznej
1. Malarstwo jaskiniowe — Altamira, Hiszpania (15 000 p.n.e.)
W 1868 r. na grotę Altamira w Hiszpanii natrafił rolnik podczas spaceru z psem, Modesto Cubillas. Natomiast pierwszą osobą, która dopiero w 1879 r. ujrzała zwierzęta na sklepieniu, była dziewczynka, Maria, córka przyrodnika i archeologa amatora Marcelino Sanz de Sautuola.
Malowidła jaskiniowe z Altamiry są jednym z piękniejszych przejawów ludzkiego ducha twórczego. Dostosowali naturalne kształty do powierzchni ścian, niektóre trójwymiarowe i w formie abstrakcji lub symbolu. Widać nie tylko technikę artystyczną, ale również percepcję przestrzenną.
Rysunki wykonane są węglem drzewnym i ochrą. Zauważysz rozmieszczone w całej grocie, na długości ok. 290 metrów, bizony, konie, jelenie, kontury dłoni, znaki geometryczne, w tym trójkąty, zygzaki i linie.
Badacze datują je między 13 000 p.n.e.-15 000 p.n.e.
2. Malarstwo jaskiniowe — Lascaux, Francja (17 000 p.n.e.)
Świat dowiedział się o jaskini Lascaux dopiero 5 lat po odkryciu w 1945 roku. W jej wnętrzu na kamiennych płótnach o długości 250 m znajduje się ok. 150 malowideł i 15 000 rytów skalnych pochodzących z różnych epok.
Byki, żubry, jelenie, lwy, sylwetka ludzka, postacie fantastyczne i zwierzęco-ludzkie hybrydy, rośliny, figury geometryczne, kropki zostały wykonane farbami otrzymanymi z węgla drzewnego i ochry.
W 1963 r. francuska jaskinia została zamknięta dla zwiedzających, by chronić rysunki. Malowidła powstały między 15 000 p.n.e.-17 000 p.n.e.
3. Malarstwo jaskiniowe — Chauveta, Francja (36 000 p.n.e.)
Na długości ponad pół kilometra znajdują się kompozycje m.in. mamutów, lwów, sowy, nosorożców, niedźwiedzi, koni, kontury dłoni, a także znaki i symbole. Rysunki jaskiniowe powstały na bazie pigmentu z ochry i węgla, i są jednym z najlepiej zachowanych sztuk prehistorycznych.
Po odkryciu jaskini Chauveta w 1994 roku przez speleologów pod kierownictwem Jeana-Marie Chauveta, władze francuskie postanowiły zamknąć ją, by chronić malowidła przed zniszczeniem.
Najstarsze datowane są na ok. 36 000 lat p.n.e.
4. Malarstwo jaskiniowe — Sulawesi, Indonezja (45 500 p.n.e.)
Podczas eksploracji terenowych na indonezyjskiej wyspie Sulawesi (zwana też Celebes) w roku 2017, Maxime Aubert, archeolog i geochemik wraz z badaczami natrafili na wapienną grotę i zobaczyli mierzący 136 cm na 54 cm rysunek dzikiej świni i obrysy ludzkich rąk.
Został wykonany barwnikiem z ochry, a kalcytowy nalot na części rysunku pozwolił naukowcom ustalić lata: 45 500 p.n.e.
5. Rysunek z jaskini — Blombos, RPA (73 000 p.n.e.)
Rok 2011, jaskinia Blombos w RPA. Profesor archeologii afrykańskiej, Christopher Henshilwood i grupa badaczy, ogłaszają, że grota mogła być domem albo pracownią dla prehistorycznych malarzy.
Odkryli „zestaw narzędzi” artystycznych, duże muszle ślimaków morskich, które zawierają pozostałości farby bogatej w ochrę oraz skałę, na której znajduje się wzór złożony z ukośnych linii w kolorze ochry, datowany na 73 000 lat p.n.e. Wg Henshilwooda może to być technika uwieczniania symboli.
Oddalamy się od przeszłości i zapominamy o ważnych rozdziałach naszej historii, która skrywa tajemnice też o tym, kim jesteśmy, ale jedno można powiedzieć o naszych prehistorycznych braciach i siostrach: byli rozwinięci intelektualnie, pomysłowi i zdolni do marzeń.